Πρέπει ακόμη μια φορά να τονίσουμε ότι ‘’η κραυγαλέα αποτυχία των Ελίτ’’ που περιγράψαμε στις 16 Οκτ. δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο φαινόμενο, δεν αφορά μόνον την τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση. Το ΝΕΟ ΚΡΑΧ, όπως σωστά θα το καταγράψει η Ιστορία, αποδεικνύει απλώς με τραχύτητα κάτι πολύ περισσότερο : οι Επίλεκτοι (élite) τείνουν να διαχειρίζονται την πολιτική και οικονομική εξουσία κατά τρόπο ανεύθυνο και επικίνδυνο ! Η Ιστορία των τελευταίων 60 χρόνων ( που αντιπροσωπεύει και την περίοδο κυριαρχίας των Ελίτ - της - ‘’αξιοκρατίας’’) αφθονεί σχετικών αποδείξεων. Τα ‘’Whiz Kids’’ (τα ‘’πανέξυπνα παιδιά’’), όπως θέλουν αυτάρεσκα να θεωρούνται οι Επίλεκτοι, έσυραν τις ΗΠΑ στον πλέον βλακώδη πόλεμο, του Βιετνάμ, και με την ίδια αλαζονική επιπολαιότητα τις ξανάσπρωξαν στον βούρκο του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Στην Ευρώπη, για να πούμε το λιγότερο, τα ‘’Whiz Kids’’ ανίκανα να αρθρώσουν ένα πρόγραμμα πολιτικής ενοποίησης την έσυραν στα αδηφάγα γρανάζια της διεύρυνσης, καθιστώντας έτσι τον κύκλο λήψης αποφάσεων φαύλο και ατελέσφορο. Την ίδια στιγμή ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση - μέσω των αντίστοιχων Ελίτ - έκτιζαν τον ετοιμόρροπο (όπως απεδείχθη) πύργο της Οικονομίας αδιαφορώντας προκλητικά για έναν πλανήτη που εξέπεμπε το οικολογικό SOS ήδη από το 1980. Εν τω μεταξύ, με την ίδια μυωπική αυταρέσκεια, γιγάντωναν την αυριανή νέμεση της Δύσης, τροφοδοτώντας με απίστευτα κεφάλαια την Κίνα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που σήμερα οι δυτικές Ελίτ εκλιπαρούν την Κίνα να διασώσει με τα αποθέματά της το δυτικό Σύστημα - και είναι αμφίβολο αν θα το κάνει και υπό ποίους όρους. Από την άλλη πλευρά θα ήταν ανιαρό να απαριθμήσουμε τις αποδεδειγμένα επικίνδυνες ανεπάρκειες των Ελίτ στα προβλήματα της καθημερινότητας, όπως η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, η ακαταλληλότητα του πόσιμου νερού, ο εκχυδαϊσμός και η γκετοποίηση των πόλεων, η αναπαραγωγή της βλακείας μέσα από μια πολυέξοδη δημόσια εκπαίδευση, ο εκφαυλισμός του θεάματος. Η κουτοπονηριά των Ελίτ φθάνει βέβαια μέχρι την συνομωσία ΣΑΡΚΟΖΙ και ΜΠΡΑΟΥΝ : συζήτησαν απόρρητα την ανατροπή της αντίστασης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης απέναντι στα μεταλλαγμένα τρόφιμα, χάριν των βιομηχανιών φυσικά... Ακόμη μια φορά: οι Ελίτ είναι πολλαπλά επικίνδυνες!!!
Πρόκειται για μια sui generis τάση που απορρέει από την ίδια την καταστατική θέση των Ελίτ. Ξεκομμένοι από τα κοινωνικά και ταξικά τους ορόσημα, ζώντας στον επίχρυσο (και…ηδονιστικό) κόσμο των κορυφών του πολιτικού, οικονομικού και πολιτιστικού Συστήματος, διαχειρίζονται την πολυδαίδαλη πραγματικότητα της ζωής μέσα από το απρόσωπο σύστημα των θεωρητικών αφαιρέσεων, των στατιστικών και των δημοσκοπήσεων. Πρόκειται για μια θέαση της ζωής καθαρά πλασματική - αφού οι αριθμοί και οι καμπύλες που αναπαράγουν οι στατιστικές και οι δημοσκοπήσεις αποτελούν την πλέον ιδεαλιστική ‘’αφαίρεση’’ της πραγματικής ζωής. Καμιά στατιστική , καμιά δημοσκόπηση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αίσθηση πραγματικότητας που αποκτά κάποιος μέσω της ‘’μέθεξης’’ με την ίδια την ζωή. Αυτή ακριβώς η μέθεξη απουσιάζει στο ‘’αποστειρωμένο’’ περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν, κινούνται και δρουν οι σύγχρονες Ελίτ. Έτσι όταν η άφατη πολυμέρεια της ζωής που αναπαράγεται από το τυχαίο και το απρόοπτο, ανατρέπει τη στατιστική προσδοκία, οι Ελίτ αισθάνονται αμήχανες και αντιδρούν σπασμωδικά - δίχως εκείνο το ένστικτο της άμεσης πραγματικότητας που είναι αναγκαίο για τη διαχείριση των κρίσεων. Για μια ακόμη φορά θα στηριχθούν στην στατιστική, τους αριθμούς και τα διαγράμματα για να ανατροφοδοτήσουν με μεγαλύτερη ένταση την ίδια την κρίση. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο βλέπουμε να εκδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας τον τελευταίο καιρό. Αφού ο αυτάρεσκος εφησυχασμός τους (για να πούμε μόνον τον ένα παράγοντα της τρέχουσας κρίσης) εξέθρεψε το Κραχ και επιπλέον το επέτρεψε να γιγαντωθεί, οι Ελίτ το ανατροφοδοτούν με την προσφυγή τους στα πιο ακατάλληλα μέσα: άτολμες και ανίκανες να καινοτομήσουν, προσαρμόζουν απλά τις στατιστικές στις συνταγές του παρελθόντος. Ωσάν ο κόσμος και η κρίση του 1929 να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τον κόσμο και την κρίση του 2008….
Ο εφησυχασμός είναι ένα συναίσθημα ψυχοπνευματικής άμυνας που προκύπτει μέσα σε καθεστώς γενικευμένης αλλά απροσδιόριστης ανασφάλειας. Οι άνθρωποι που - λόγω της θέσης των σ’ ένα σύστημα και του καθεστώτος που το διέπει - αισθάνονται ανασφαλείς, τείνουν να καλλιεργούν οπτιμισμούς και να δημιουργούν εφησυχαστικές αυταπάτες. Πρόκειται για αυταπάτες που στηρίζονται σε επιφαινόμενα και όχι σε διαπιστωμένες, σαφείς πραγματικότητες. Ως γενικευμένη ανάγκη, ο εφησυχασμός κυριαρχεί όχι μόνον τα άτομα αλλά και τις ομάδες. Στις ομάδες των Ελίτ κυριαρχεί το συναίσθημα του αυτάρεσκου εφησυχασμού. Η αυτοκατανόησή των ότι αποτελούν την αφρόκρεμα της πολιτικής, οικονομικής και διανοητικής ικανότητας, πολλαπλασιάζει την ναρκισσιστική αυταρέσκεια αλλά την ίδια στιγμή αυτή παροξύνει την ανασφάλειά τους και παραλύει την αποτελεσματική αντίδραση. Έτσι επιστρατεύουν - δίκην ηθοποιών - το στιβαρό και αποφασιστικό ύφος για να μασκαρέψουν την απελπισία που γεννά η κρίση. Η ‘’αλαζονεία της ισχύος’’ για την οποία έχουν κατηγορηθεί συχνά, προέρχεται ουσιαστικά από την ανασφάλειά τους. Την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν οριακές καταστάσεις, καταστάσεις κρίσης όπου το θέμα της ηγεσίας βρίσκει την πεμπτουσία του, την καλύπτουν είτε με την γενίκευση της κρίσης ποντάροντας τα πάντα σε μια ζαριά, είτε με επίκληση κοινοτοπιών και ιδεοληπτικές εμμονές που ανατροφοδοτούν τον ναρκισσισμό τους. Εφησυχάζουν αυτάρεσκα με την πεποίθηση πως ακόμα κι όταν κοπούν τα πόδια θα βγάλουν φτερά.
Αυτός ο στατιστικός και δημοσκοπικός ‘’ιδεαλισμός’’ που προαναφέραμε, επιτείνεται και ένα διπλό σύνδρομο που χαρακτηρίζει τις Ελίτ: την αμεριμνησία του ακαταλόγιστου από την μια και την φοβία των ‘’Επιλέκτων’’ για το εφήμερο της εξουσίας των από την άλλη. Τούτο το δεύτερο είναι λιγότερο προφανές και απαιτεί ερμηνεία. Ακριβώς επειδή η αναρρίχησή των Επιλέκτων στηρίχθηκε στην ιδεολογία της Αξιοκρατίας, της προσωπικής δηλ. υπεροχής, ο φόβος ότι η θέσης των είναι επισφαλής από άλλους εξίσου ‘’ικανούς’’ και φιλόδοξους ομοίους, είναι διαρκής και μόνιμος. Έτσι το ενδιαφέρον τους στρέφεται κυρίως στην διασφάλιση της θέσης των από υποψηφίους αντιπάλους και ελάχιστα στον νηφάλιο σχεδιασμό και την μακροπρόθεσμη ανάλυση και στόχευση του τομέα ευθύνης. Δεν αγωνιούν στο να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του μέλλοντος, όπως η παλιά αριστοκρατία που ενεργούσε με την προοπτική γενεών. Αγχώνονται στο να κατακτήσουν απλώς το χειροκρότημα του αύριο, ένα χειροκρότημα που κολακεύει το ναρκισσισμό τους και συνάμα απομακρύνει τον αντίζηλο… Πρόκειται λοιπόν για μια καταστατική μυωπία. Γι’ αυτό και προσφεύγουν σταθερά στην τακτική των εφήμερων εντυπώσεων και όχι στην στρατηγική των μακροπρόθεσμων και μόνιμων αποτελεσμάτων. Δρουν κάτω από το άγχος του Φαίνεσθαι και όχι μέσα στην πλησμονή του Είναι. Τόσο στην Πολιτική όσο και στην Οικονομία, αλλά και στους άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής που διέπονται από το ελιτίστικο πρότυπο, δηλ. στο Πανεπιστήμιο, στα Media ή την Τέχνη, αυτό που παρατηρείται είναι ακριβώς το ‘’πυροτέχνημα’’ - νέα δημαγωγία για την Πολιτική, νέα ‘’μεγέθη’’ για την Οικονομία, νέα ‘’μελέτη’’ για το Πανεπιστήμιο, νέα ‘’έκθεση’’ για την Τέχνη, νέα ‘’ακροαματικότητα’’ στα Media (ακόμα και με μέσα που εκφαυλίζουν το ακροατήριο….)
Από την άλλη πλευρά, η αμεριμνησία του ακαταλόγιστου, η γενικευμένη ποινική ασυλία απέναντι σε κάθε αποδεδειγμένη αποτυχία ή σκάνδαλο, ενισχύει την αδρανειακή συμπεριφορά των Ελίτ. Όταν δεν ‘’αποδίδεις τα εύθυνα’’ - όπως ήταν νενομισμένη έκφραση στη Αθηναϊκή Δημοκρατία - , όταν οι κομματικές και δικαστικές Ελίτ συνομμωτούν για την παραγραφή, όταν το να εξανεμίζεις δισεκατομμύρια Ευρώ δεν επέχει καμιά ποινική ευθύνη ούτε για τον πολιτικό αλλά - επικαίρως… - και για τον Τραπεζίτη, τότε προς τι η σκοτούρα του καθήκοντος, η αίσθηση της ευθύνης απέναντι στις τωρινές και επερχόμενες γενεές;;; Οι σύγχρονες Ελίτ εγκολπώθηκαν εύκολα την ατιμωρησία του Μονάρχη αλλά διατήρησαν τον ποινικό κολασμό για το χαμίνι που - στην αγωνία της επιβίωσης - αρπάζει ένα πορτοφόλι. Το χάος που σκορπίζει ο πόλεμος στο Ιράκ, το παγκόσμιο Κραχ, η (επιστημονική) μετάλλαξη των τροφίμων, η οικολογική καταστροφή , ο εκφαυλισμός του θεάματος και της δημόσιας εκπαίδευσης, εν τέλει δεν θα προσωποποιηθούν ποινικά ποτέ. Ούτε βέβαια κανείς απο τους ''Επίλεκτους'' θα βρει το ανδρικό σθένος να αναλάβει δημόσια έστω και την παραμικρή ευθύνη - πολύ περισσότερο να ζητήσει ένα συγνώμην. Πού να βρεθεί τέτοια σεμνότητα μέσα σε τόσο μικρόψυχη αλαζονεία;;;
Αποκομμένες από την πραγματικότητα, εμποτισμένες από τον ιδεαλισμό των στατιστικών, αυτοϋπνωμένες από το μπαράζ των εικονικών εντυπώσεων, πνιγμένες στον εφησυχαστικό ψυχισμό τους, απονευρωμένες από την αμεριμνησία του ακαταλόγιστου, οι σύγχρονες Ελίτ τείνουν να ασκούν την εξουσία κατά τρόπο ανεύθυνο και επικίνδυνο. Τελικά ‘’anything goes’’ - ο Μηδενισμός χωρίς καμία τραγικότητα, ο μηδενισμός ενός πολιτισμού που έχασε κάθε σεβασμό για την ίδια τη ζωή, είναι η τέμνουσα κοσμοθεώρηση των σύγχρονων Επιλέκτων. Ο MAX WEBER, πριν 90 χρόνια, προείκασε με θαυμαστή ακρίβεια την έλευσή των :’’ ειδήμονες χωρίς πνεύμα , ηδονιστές χωρίς καρδιά, αυτές οι ασημαντότητες φαντάζονται πως έφθασαν σ’ ένα επίπεδο πολιτισμού που ποτέ πριν δεν επιτεύχθηκε ’’ (Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, εκδ. GUTENBERG, 1978, σελίς 159, τροποποιημένη απόδοση κειμένου).