Πέμπτη 30 Οκτωβρίου 2008

ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΛΙΤ ΞΑΝΑ

Πρέπει ακόμη μια φορά να τονίσουμε ότι ‘’η κραυγαλέα αποτυχία των Ελίτ’’ που περιγράψαμε στις 16 Οκτ. δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο φαινόμενο, δεν αφορά μόνον την τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση. Το ΝΕΟ ΚΡΑΧ, όπως σωστά θα το καταγράψει η Ιστορία, αποδεικνύει απλώς με τραχύτητα κάτι πολύ περισσότερο : οι Επίλεκτοι (élite) τείνουν να διαχειρίζονται την πολιτική και οικονομική εξουσία κατά τρόπο ανεύθυνο και επικίνδυνο ! Η Ιστορία των τελευταίων 60 χρόνων ( που αντιπροσωπεύει και την περίοδο κυριαρχίας των Ελίτ - της - ‘’αξιοκρατίας’’) αφθονεί σχετικών αποδείξεων. Τα ‘’Whiz Kids’’ (τα ‘’πανέξυπνα παιδιά’’), όπως θέλουν αυτάρεσκα να θεωρούνται οι Επίλεκτοι, έσυραν τις ΗΠΑ στον πλέον βλακώδη πόλεμο, του Βιετνάμ, και με την ίδια αλαζονική επιπολαιότητα τις ξανάσπρωξαν στον βούρκο του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Στην Ευρώπη, για να πούμε το λιγότερο, τα ‘’Whiz Kids’’ ανίκανα να αρθρώσουν ένα πρόγραμμα πολιτικής ενοποίησης την έσυραν στα αδηφάγα γρανάζια της διεύρυνσης, καθιστώντας έτσι τον κύκλο λήψης αποφάσεων φαύλο και ατελέσφορο. Την ίδια στιγμή ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση - μέσω των αντίστοιχων Ελίτ - έκτιζαν τον ετοιμόρροπο (όπως απεδείχθη) πύργο της Οικονομίας αδιαφορώντας προκλητικά για έναν πλανήτη που εξέπεμπε το οικολογικό SOS ήδη από το 1980. Εν τω μεταξύ, με την ίδια μυωπική αυταρέσκεια, γιγάντωναν την αυριανή νέμεση της Δύσης, τροφοδοτώντας με απίστευτα κεφάλαια την Κίνα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που σήμερα οι δυτικές Ελίτ εκλιπαρούν την Κίνα να διασώσει με τα αποθέματά της το δυτικό Σύστημα - και είναι αμφίβολο αν θα το κάνει και υπό ποίους όρους. Από την άλλη πλευρά θα ήταν ανιαρό να απαριθμήσουμε τις αποδεδειγμένα επικίνδυνες ανεπάρκειες των Ελίτ στα προβλήματα της καθημερινότητας, όπως η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, η ακαταλληλότητα του πόσιμου νερού, ο εκχυδαϊσμός και η γκετοποίηση των πόλεων, η αναπαραγωγή της βλακείας μέσα από μια πολυέξοδη δημόσια εκπαίδευση, ο εκφαυλισμός του θεάματος. Η κουτοπονηριά των Ελίτ φθάνει βέβαια μέχρι την συνομωσία ΣΑΡΚΟΖΙ και ΜΠΡΑΟΥΝ : συζήτησαν απόρρητα την ανατροπή της αντίστασης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης απέναντι στα μεταλλαγμένα τρόφιμα, χάριν των βιομηχανιών φυσικά... Ακόμη μια φορά: οι Ελίτ είναι πολλαπλά επικίνδυνες!!!

Πρόκειται για μια sui generis τάση που απορρέει από την ίδια την καταστατική θέση των Ελίτ. Ξεκομμένοι από τα κοινωνικά και ταξικά τους ορόσημα, ζώντας στον επίχρυσο (και…ηδονιστικό) κόσμο των κορυφών του πολιτικού, οικονομικού και πολιτιστικού Συστήματος, διαχειρίζονται την πολυδαίδαλη πραγματικότητα της ζωής μέσα από το απρόσωπο σύστημα των θεωρητικών αφαιρέσεων, των στατιστικών και των δημοσκοπήσεων. Πρόκειται για μια θέαση της ζωής καθαρά πλασματική - αφού οι αριθμοί και οι καμπύλες που αναπαράγουν οι στατιστικές και οι δημοσκοπήσεις αποτελούν την πλέον ιδεαλιστική ‘’αφαίρεση’’ της πραγματικής ζωής. Καμιά στατιστική , καμιά δημοσκόπηση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την αίσθηση πραγματικότητας που αποκτά κάποιος μέσω της ‘’μέθεξης’’ με την ίδια την ζωή. Αυτή ακριβώς η μέθεξη απουσιάζει στο ‘’αποστειρωμένο’’ περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν, κινούνται και δρουν οι σύγχρονες Ελίτ. Έτσι όταν η άφατη πολυμέρεια της ζωής που αναπαράγεται από το τυχαίο και το απρόοπτο, ανατρέπει τη στατιστική προσδοκία, οι Ελίτ αισθάνονται αμήχανες και αντιδρούν σπασμωδικά - δίχως εκείνο το ένστικτο της άμεσης πραγματικότητας που είναι αναγκαίο για τη διαχείριση των κρίσεων. Για μια ακόμη φορά θα στηριχθούν στην στατιστική, τους αριθμούς και τα διαγράμματα για να ανατροφοδοτήσουν με μεγαλύτερη ένταση την ίδια την κρίση. Αυτό ακριβώς το φαινόμενο βλέπουμε να εκδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας τον τελευταίο καιρό. Αφού ο αυτάρεσκος εφησυχασμός τους (για να πούμε μόνον τον ένα παράγοντα της τρέχουσας κρίσης) εξέθρεψε το Κραχ και επιπλέον το επέτρεψε να γιγαντωθεί, οι Ελίτ το ανατροφοδοτούν με την προσφυγή τους στα πιο ακατάλληλα μέσα: άτολμες και ανίκανες να καινοτομήσουν, προσαρμόζουν απλά τις στατιστικές στις συνταγές του παρελθόντος. Ωσάν ο κόσμος και η κρίση του 1929 να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τον κόσμο και την κρίση του 2008….

Ο εφησυχασμός είναι ένα συναίσθημα ψυχοπνευματικής άμυνας που προκύπτει μέσα σε καθεστώς γενικευμένης αλλά απροσδιόριστης ανασφάλειας. Οι άνθρωποι που - λόγω της θέσης των σ’ ένα σύστημα και του καθεστώτος που το διέπει - αισθάνονται ανασφαλείς, τείνουν να καλλιεργούν οπτιμισμούς και να δημιουργούν εφησυχαστικές αυταπάτες. Πρόκειται για αυταπάτες που στηρίζονται σε επιφαινόμενα και όχι σε διαπιστωμένες, σαφείς πραγματικότητες. Ως γενικευμένη ανάγκη, ο εφησυχασμός κυριαρχεί όχι μόνον τα άτομα αλλά και τις ομάδες. Στις ομάδες των Ελίτ κυριαρχεί το συναίσθημα του αυτάρεσκου εφησυχασμού. Η αυτοκατανόησή των ότι αποτελούν την αφρόκρεμα της πολιτικής, οικονομικής και διανοητικής ικανότητας, πολλαπλασιάζει την ναρκισσιστική αυταρέσκεια αλλά την ίδια στιγμή αυτή παροξύνει την ανασφάλειά τους και παραλύει την αποτελεσματική αντίδραση. Έτσι επιστρατεύουν - δίκην ηθοποιών - το στιβαρό και αποφασιστικό ύφος για να μασκαρέψουν την απελπισία που γεννά η κρίση. Η ‘’αλαζονεία της ισχύος’’ για την οποία έχουν κατηγορηθεί συχνά, προέρχεται ουσιαστικά από την ανασφάλειά τους. Την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν οριακές καταστάσεις, καταστάσεις κρίσης όπου το θέμα της ηγεσίας βρίσκει την πεμπτουσία του, την καλύπτουν είτε με την γενίκευση της κρίσης ποντάροντας τα πάντα σε μια ζαριά, είτε με επίκληση κοινοτοπιών και ιδεοληπτικές εμμονές που ανατροφοδοτούν τον ναρκισσισμό τους. Εφησυχάζουν αυτάρεσκα με την πεποίθηση πως ακόμα κι όταν κοπούν τα πόδια θα βγάλουν φτερά.

Αυτός ο στατιστικός και δημοσκοπικός ‘’ιδεαλισμός’’ που προαναφέραμε, επιτείνεται και ένα διπλό σύνδρομο που χαρακτηρίζει τις Ελίτ: την αμεριμνησία του ακαταλόγιστου από την μια και την φοβία των ‘’Επιλέκτων’’ για το εφήμερο της εξουσίας των από την άλλη. Τούτο το δεύτερο είναι λιγότερο προφανές και απαιτεί ερμηνεία. Ακριβώς επειδή η αναρρίχησή των Επιλέκτων στηρίχθηκε στην ιδεολογία της Αξιοκρατίας, της προσωπικής δηλ. υπεροχής, ο φόβος ότι η θέσης των είναι επισφαλής από άλλους εξίσου ‘’ικανούς’’ και φιλόδοξους ομοίους, είναι διαρκής και μόνιμος. Έτσι το ενδιαφέρον τους στρέφεται κυρίως στην διασφάλιση της θέσης των από υποψηφίους αντιπάλους και ελάχιστα στον νηφάλιο σχεδιασμό και την μακροπρόθεσμη ανάλυση και στόχευση του τομέα ευθύνης. Δεν αγωνιούν στο να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του μέλλοντος, όπως η παλιά αριστοκρατία που ενεργούσε με την προοπτική γενεών. Αγχώνονται στο να κατακτήσουν απλώς το χειροκρότημα του αύριο, ένα χειροκρότημα που κολακεύει το ναρκισσισμό τους και συνάμα απομακρύνει τον αντίζηλο… Πρόκειται λοιπόν για μια καταστατική μυωπία. Γι’ αυτό και προσφεύγουν σταθερά στην τακτική των εφήμερων εντυπώσεων και όχι στην στρατηγική των μακροπρόθεσμων και μόνιμων αποτελεσμάτων. Δρουν κάτω από το άγχος του Φαίνεσθαι και όχι μέσα στην πλησμονή του Είναι. Τόσο στην Πολιτική όσο και στην Οικονομία, αλλά και στους άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής που διέπονται από το ελιτίστικο πρότυπο, δηλ. στο Πανεπιστήμιο, στα Media ή την Τέχνη, αυτό που παρατηρείται είναι ακριβώς το ‘’πυροτέχνημα’’ - νέα δημαγωγία για την Πολιτική, νέα ‘’μεγέθη’’ για την Οικονομία, νέα ‘’μελέτη’’ για το Πανεπιστήμιο, νέα ‘’έκθεση’’ για την Τέχνη, νέα ‘’ακροαματικότητα’’ στα Media (ακόμα και με μέσα που εκφαυλίζουν το ακροατήριο….)

Από την άλλη πλευρά, η αμεριμνησία του ακαταλόγιστου, η γενικευμένη ποινική ασυλία απέναντι σε κάθε αποδεδειγμένη αποτυχία ή σκάνδαλο, ενισχύει την αδρανειακή συμπεριφορά των Ελίτ. Όταν δεν ‘’αποδίδεις τα εύθυνα’’ - όπως ήταν νενομισμένη έκφραση στη Αθηναϊκή Δημοκρατία - , όταν οι κομματικές και δικαστικές Ελίτ συνομμωτούν για την παραγραφή, όταν το να εξανεμίζεις δισεκατομμύρια Ευρώ δεν επέχει καμιά ποινική ευθύνη ούτε για τον πολιτικό αλλά - επικαίρως… - και για τον Τραπεζίτη, τότε προς τι η σκοτούρα του καθήκοντος, η αίσθηση της ευθύνης απέναντι στις τωρινές και επερχόμενες γενεές;;; Οι σύγχρονες Ελίτ εγκολπώθηκαν εύκολα την ατιμωρησία του Μονάρχη αλλά διατήρησαν τον ποινικό κολασμό για το χαμίνι που - στην αγωνία της επιβίωσης - αρπάζει ένα πορτοφόλι. Το χάος που σκορπίζει ο πόλεμος στο Ιράκ, το παγκόσμιο Κραχ, η (επιστημονική) μετάλλαξη των τροφίμων, η οικολογική καταστροφή , ο εκφαυλισμός του θεάματος και της δημόσιας εκπαίδευσης, εν τέλει δεν θα προσωποποιηθούν ποινικά ποτέ. Ούτε βέβαια κανείς απο τους ''Επίλεκτους'' θα βρει το ανδρικό σθένος να αναλάβει δημόσια έστω και την παραμικρή ευθύνη - πολύ περισσότερο να ζητήσει ένα συγνώμην. Πού να βρεθεί τέτοια σεμνότητα μέσα σε τόσο μικρόψυχη αλαζονεία;;;

Αποκομμένες από την πραγματικότητα, εμποτισμένες από τον ιδεαλισμό των στατιστικών, αυτοϋπνωμένες από το μπαράζ των εικονικών εντυπώσεων, πνιγμένες στον εφησυχαστικό ψυχισμό τους, απονευρωμένες από την αμεριμνησία του ακαταλόγιστου, οι σύγχρονες Ελίτ τείνουν να ασκούν την εξουσία κατά τρόπο ανεύθυνο και επικίνδυνο. Τελικά ‘’anything goes’’ - ο Μηδενισμός χωρίς καμία τραγικότητα, ο μηδενισμός ενός πολιτισμού που έχασε κάθε σεβασμό για την ίδια τη ζωή, είναι η τέμνουσα κοσμοθεώρηση των σύγχρονων Επιλέκτων. Ο MAX WEBER, πριν 90 χρόνια, προείκασε με θαυμαστή ακρίβεια την έλευσή των :’’ ειδήμονες χωρίς πνεύμα , ηδονιστές χωρίς καρδιά, αυτές οι ασημαντότητες φαντάζονται πως έφθασαν σ’ ένα επίπεδο πολιτισμού που ποτέ πριν δεν επιτεύχθηκε ’’ (Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, εκδ. GUTENBERG, 1978, σελίς 159, τροποποιημένη απόδοση κειμένου).

Πέμπτη 16 Οκτωβρίου 2008

Η ΚΡΑΥΓΑΛΕΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΕΛΙΤ

''Όταν μιλά το χρήμα, όλοι οι άλλοι είναι καταδικασμένοι να ακούν.’’
CHR. LASCH : Η Εξέγερση των Ελίτ, σελ.23



Ο νέο-φιλελεύθερος καπιταλισμός, ο καπιταλισμός του ξαναζεσταμένου laissez-faire πνέει τα λοίσθια ! Δεν πρόκειται εδώ για μια ‘'θριαμβολογία’’ της μνησικακίας αλλά για μια αξιολογικά ουδέτερη απόφανση. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα που για περισσότερο από ένα χρόνο τρέκλιζε, σήμερα καταρρέει ως ντόμινο. Οι επιχειρούμενες ''εθνικοποιήσεις’’ κολοσσιαίων τραπεζών, χρηματο-πιστωτικών και επενδυτικών οργανισμών και ασφαλιστικών εταιρειών, αν και όσο επιτύχουν, απλώς θα επιβραδύνουν την κατάρρευση. Ήδη οι ‘'παράπλευρες απώλειες’’ στην ευρύτερη, παραγωγική οικονομία άρχισαν να γίνονται αισθητές και σύντομα θα καταστούν επώδυνες. Μόνον το δέος της λέξης ΚΡΑΧ αποτρέπει (προς το παρόν;) την εκφορά της από τα χείλη των Δυτικών πολιτικο -οικονομικών Ελίτ.
Δεν ενδιαφέρομαι σήμερα να αναλύσω τα επιμέρους αίτια αυτής της δίχως προηγούμενο κρίσης. Πολλοί ήδη μιλούν για την αναπότρεπτη κατάληξη ενός καπιταλισμού που πήρε τον χαρακτήρα του ‘’καζίνου’’. Δεν έχουν άδικο, αλλά είναι λίγο απλοποιητικό. Γιατί στη βάση μιας ευρύτερης προοπτικής η κρίση αυτή υποδεικνύει ένα αναπόδραστο συμπέρασμα: την παταγώδη αποτυχία των οικονομικών και πολιτικών Ελίτ!! Ακριβέστερα: την παταγώδη αποτυχία μιας θεώρησης που υποστηρίζει ότι οι ‘’Επίλεκτοι’’ (élite), τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτικό τομέα, αποσπασμένοι από τον θόρυβο και τις ενοχλήσεις της ‘’Μάζας’’, είναι οι πλέον κατάλληλοι να κατευθύνουν τις τύχες της. (Η ‘’Μάζα’’ στην Οικονομία αναφέρεται στο πλήθος των Μετόχων και στην Πολιτική στο ασπόνδυλο, παθητικό πλήθος). Και είναι αποτυχία στο μέτρο που επρόκειτο για μια προ πολλού εξαγγελθείσα, urbi et orbi, κρίση.
Η παρούσα κρίση δεν ενέσκηψε ως φυσικό φαινόμενο, ως σεισμός π.χ. που δικαιολογημένα πιάνει στην ύπνο τόσο τους βασιλείς όσο και τους υπηκόους. Δεν ήσαν λίγοι εκείνοι πού ήδη διέκριναν τις πρώτες εκφάνσεις της από τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Ο G. SOROS παραμένει στο ελληνικό και διεθνές κοινό μια αμφίλογη προσωπικότητα. Ωστόσο δεν παύει να είναι και εκείνος που, με στεντόρεια φωνή, προειδοποιούσε για την επερχόμενη θύελλα για περισσότερο από μια δεκαετία. Το ίδιο συνέβη και με τον αείμνηστο πλέον (απεβίωσε πρόσφατα, στις 5 Σεπτεμβρίου) EDWARD GRAMLICH. Από το 1997- 2005 στη διευθυντική ομάδα του Fed, προσπάθησε ανεπιτυχώς και κατ’ επανάληψη να πείσει τον ALAN GREENSPAN να χαλιναγωγήσει τον παραλογισμό που εξέτρεφαν τα ενυπόθηκα subprimes δάνεια. Κι αυτά είναι μόνον μερικά από τα πλέον εξόφθαλμα παραδείγματα.
Η κρίση εξετράφη σταδιακά από έναν πρωτοφανή συνδυασμό απληστίας, υποκριτικού οικονομικού δογματισμού, αφελούς αισιοδοξίας αλλά και συνένοχης, σιωπηρής συνομωσίας που χαρακτήρισε ολόκληρο το πολιτικό- οικονομικό κατεστημένο - τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Οι πολιτικο-οικονομικές Ελίτ γνώριζαν!!! Γνώριζαν ότι τα κολοσσιαία κέρδη που καθημερινά δημιουργούνταν ήταν εντελώς πλασματικά σε σχέση με την πραγματική οικονομία, γνώριζαν ότι το όλο χρηματοπιστωτικό σύστημα έπαιρνε τον χαρακτήρα της ‘’φούσκας’’ όπως γνώριζαν ότι τελικά θα οδηγούσε εδώ που οδήγησε. Η διαπίστωση της Κας PELOSI, Προέδρου της Αμερικάνικης Βουλής των Αντιπροσώπων, - “No supervision. No discipline. And if you fail, you will have a golden parachute and the taxpayer will bail you out”, θέλει να υποδείξει ουσιαστικά μια μηδενιστική στάση μασκαρεμένη με ιδεολογία: “They claim to be free-market advocates, when it’s really an anything-goes mentality” (N. Y. TIMES, 29 Σεπτ.2008).
Αυτός ο ανεύθυνος μηδενισμός των μεταμοντέρνων Ελίτ είχε υποδειχθεί με γλαφυρότητα από τον αείμνηστο CHR. LASCH : ‘’Καθώς η καινούργια ελίτ απορρίπτει την οπτική της παλιάς αστικής τάξης, ταυτίζεται όχι με την εργασιακή ηθική και τις (κοινωνικές) ευθύνες του πλούτου αλλά με μια ηθική σχόλης, ηδονισμού και αυτοεκπλήρωσης’’ ( Η Κουλτούρα του Ναρκισσισμού, σελ. 214). Οι νέες Ελίτ, καθώς αναδύονται μέσα από την ιδεολογία της ‘’αξιοκρατίας’’, ‘’διατηρούν πολλά ελαττώματα της αριστοκρατίας, χωρίς της αρετές της’’. (Η Εξέγερση των Ελίτ, σελ38). Κοσμοπολίτες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ‘’έχουν απομακρυνθεί από την κοινή ζωή'' , ζούν σε ζώνες ‘’αποστειρωμένες’’ από την πραγματικότητα. Δεν αισθάνονται καμιά υποχρέωση ούτε στους προκατόχους τους ούτε στην κοινωνία που τους ανέδειξε αλλά καθοδηγούν : ‘'η αγνωμοσύνη τους καθιστά ακατάλληλες τις αξιοκρατικές ελίτ για το βάρος της ηγεσίας’’ (ο.π.σελ.35 ). Αλαζονικές , επηρμένες από την αυταπάτη ότι η επιρροή τους στηρίζεται αποκλειστικά στην αξία τους αλλά και συνάμα ανασφαλείς, οι νέες Ελίτ τείνουν τελικά ‘’να ασκούν την εξουσία ανεύθυνα’’ (ο.π.σελ.35). Πίσω από τον υποτιθέμενο πραγματισμό τους κρύβεται συχνά τόσο μια απροθυμία να διαχειριστούν υπεύθυνα τα καυτά ζητήματα του παρόντος όσο και μια ανικανότητα να σχεδιάσουν το μέλλον.
Το παράλογο είναι ότι οι ίδιες Ελίτ που εξέθρεψαν το ΚΡΑΧ αναλαμβάνουν τώρα και να το ''θεραπεύσουν’’ - φυσικά με το αζημίωτο και (ακόμη μια φορά) εις βάρος των Μαζών. Και ιδού ένα μικρό μέρος από το θέαμα: ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής BARROSO συγχαίρει το Βρετανό Πρωθυπουργό BROWN γιατί κατάφερε δήθεν να υποδείξει στις ΗΠΑ το σωστό δρόμο της εξόδου από τη κρίση - τον ίδιο BROWN που ως υπουργός Οικονομίας της Βρετανίας υπέταξε το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας του στις προδιαγραφές του αμερικάνικου και, φυσικά, χρεοκόπησε ολόκληρο! Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών εξοργίζεται με τα στελέχη της HYPPO που του απέκρυψαν επιπλέον 12 δις Ευρώ ελλείμματα - πέραν των αρχικών 35 δις - , τα παρέχει και δεν ‘’ξηλώνει’’ κανένα. Ο H. PAULSON, μέχρι προχθές ισχυρός άνδρας της Goldman Sachs που τροφοδότησε την κρίση και τελικά γονάτισε από αυτήν, τώρα ως Υπουργός Θησαυροφυλακίου εξουσιοδοτήθηκε να σώσει την Αμερική. Τι θα δούμε ακόμα;;;
Και οι Μάζες ;;; - ανασφαλείς, περιθωριοποιημένες και περίπου αποβλακωμένες παραμένουν παθητικοί θεατές αυτού του κακοστημένου έργου που έχει ως θέμα την εξαθλίωσή τους. Μα ακόμα κι αν το σύστημα σωθεί δεν θα είναι ένας εξίσου αδίστακτος Καπιταλισμός;;; - αυτός ο ίδιος καπιταλισμός που ολοένα και περισσότερο αφαιμάσσει τις οικονομίες τους και υποβιβάζει όλο και περισσότερο πληθυσμό της Δύσης στα όρια της φτώχειας;; Καμιά διαμαρτυρία, κανένας γογγυσμός !! - και φυσικά η κουτοπόνηρη ελπίδα της ατομικής εξαίρεσης, της ένταξης στο ''Σύστημα'' ! - Τόσο βαθειά έχουμε λοιπόν εξαχρειωθεί ;;;;

Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2008

Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο προβληματισμός μου για την ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ άρχισε στη δεκαετία το '90. Η κατάρρευση των σοβιετικών καθεστώτων δημιουργούσε την αχνή ελπίδα πως οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης, με όλη την προηγούμενη εμπειρία τους, θα μπορούσαν να ''ανοίξουν'' έναν νέο πολιτικό δρόμο, με ορισμένα απο τα στοιχεία της ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Η απογοήτευση ήρθε σύντομα. Οι λαοί αυτοί αντέγραψαν - συχνά μάλιστα ''ανορθόγραφα'' - το πρότυπο της Δυτικοευρωπαϊκής ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ Δημοκρατίας. Είδα τότε ότι το περίφημο '' θεσμίζον φαντασιακό '' του ΚΟΡΝΗΛΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ (καί ο συναφής οπτιμισμός που καλλιεργούσε η σχετική θεώρηση), στην πλέον κρίσιμη πολιτική ζύμωση, δεν λειτούργησε. Από τότε άρχισε μια προσπάθεια - με στοιχεία ...μονομανίας - να κατανοήσω : όχι μόνον αυτήν την '' αποτυχία'' αλλά και γενικότερα το φαινόμενο της πολιτικής παραίτησης που χαρακτηρίζει τους λαούς της Δύσης. Γιατί λαοί, στους οποίους η ελληνική πολιτική παρακαταθήκη είναι (τουλάχιστον ακαδημαϊκά) παρούσα, παρουσιάζουν μια τέτοια πολιτική απονεύρωση, και μπροστά στην κείμενη εξουσία εμφανίζουν τέτοια υποτακτικότητα;
Όποιες και αν είναι οι ενστάσεις απέναντι στον ΜΑΡΚΟΥΖΕ - και έχω πολλές - , ο καθένας θα προσυπέγραφε την θέση του: ''Η δυνατότητα να εκλέγεις ελεύθερα αφέντες δεν εξαλείφει ούτε τους αφέντες ούτε τους δούλους.'' (H. MARCUSE, Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, εκδ. Παπαζήση, σελ. 38). Αυτός δεν είναι και ο ουσιαστικός χαρακτήρας της σύγχρονης ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ;; Μήπως όμως τελικά υπάρχει μέσα μας μια προδιαμορφωμένη - από ολόκληρη τη Δυτική ιστορία - ροπή προς τη δουλεία; Μήπως αυτή η servitude volontaire ακυρώνει τελικά την ελληνική πολιτική παρακαταθήκη και μας καθιστά ΕΛΛΗΝΙΖΟΝΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ;;
Φαίνεται πως ζούμε ακόμα μέσα στον διχασμό που άνοιξε ο Διαφωτισμός , επικύρωσε η Γαλλική Επανάσταση και εμπέδωσε ο αστικός πολιτισμός: τον διχασμό ανάμεσα στον ''πολίτη'' και τον ''άνθρωπο''. Μέσα όμως στη άπειρη ''οικουμενικότητα'' του Ανθρώπου χάθηκε η σαφής ιδιαιτερότητα του Πολίτη. Ακόμα και οι Μεταμοντέρνοι (ή: Μετανεωτερικοί) στράφηκαν στον Ανθρωπο και όχι στον Πολίτη. Προσβλέπουν στον ''Οικουμενικό Άνθρωπο'', και, αν θέλετε μια αθώα κακολογία, στον λιπαρό, ευκατάστατο Άνθρωπο που μπορεί να το παίζει ανέξοδα παγκοσμιοποιημένος και μηδενιστικά HOMO LUDENS. Αντίθετα ο Πολίτης έχει ευθύνες, καθήκοντα και, συχνά, τραγικά διλήμματα . Ο Μεταμοντέρνος σκέφτεται λοιπόν - όταν μπορεί να σκέφτεται - κάπως έτσι :''ποιός να τρέχει τώρα γι' αυτά...''.
Ζούμε - λέγεται - σε καθεστώς Συνταγματικής Ολιγαρχίας. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από αλήθεια, δηλαδή σουρεαλιστικό ψεύδος. Γιατί ακόμα και το συνταγματικά προβλεπόμενο ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ όχι μόνον ποδοπατήθηκε από τις εκάστοτε πολιτικές ελίτ αλλά και δεν διεκδικήθηκε αποτελεσματικά από τις Μάζες. (Πώς αλλοιώς να χαρακτηρίσεις , αν όχι με τον όρο ΜΑΖΕΣ, τα ασπόνδυλα πολιτικά σύνολα;;; Οι λιγοστές ατομικές εξαιρέσεις δεν είναι αυτάρεσκες παρηγόριες;;;). Ακόμη και το ελάχιστο δημοψηφισματικό παράδειγμα μιας Ελβετίας δεν μπορεί να καθησυχάσει τις Ευρωπαϊκές πολιτικο-οικονομικές ελίτ:''να κακομάθουμε τις μάζες...''. Αλλά γιατί υπάρχουν ακόμα καθησυχασμένες Μάζες;;;
Ορισμένοι είχαν εναποθέσει κάποιες ελπίδες ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ στην γενικευμένη Παιδεία. Υπέθεταν οτι η Παιδεία θα λειτουργούσε ως μοχλός πνευματικής και - κατ' επέκταση - πολιτικής χειραφέτησης. Ήδη από χθες, σήμερα κιόλας, πάνω από το μισό του πληθυσμού της Ευρώπης (και της Ελλάδας, φυσικά) είναι απόφοιτοι Μέσης Εκπαίδευσης και σχεδόν το ένα τρίτο απόφοιτοι Ανωτέρας-Ανωτάτης Εκπαίδευσης. Όμως πουθενά δεν βλέπουμε μιαν πολιτική - ανατρεπτική avantgarde, με ένα αυθεντικά ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ πολιτικό πρόταγμα από την όλη Πνευματική κοινότητα. Αντίθετα βλέπουμε την Επιστήμη (στις διάφορες εκδοχές της, με τους επιστήμονές της...) να τίθεται - ε υ π ε ι θ ώ ς παρακαλώ!!! - στην υπηρεσία του status quo και την διαιώνισή του. Μήπως είναι άραγε καιρός να προβληματισθούμε αν τα Πανεπιστήμιά μας τελικά είναι εκτροφεία ασπόνδυλων γονυπετιστών, και αν ναι, τότε γιατί ''δημοσία δαπάνη'' ;;;;
Αλλά ακόμη και το ηθικό - πολιτισμικό επίπεδο των συγχρόνων Ολιγαρχών δεν είναι , σε τελευταία ανάλυση, ένας θρασύς εμπαιγμός, μια ιταμή προσβολή του πνευματικού αυτοσεβασμού μας;;; Δεν είναι η πολιτική σκηνή γεμάτη από τυχάρπαστα όντα που η πληβεία δίψα τους για ΕΞΟΥΣΙΑ και ΠΛΟΥΤΟ δεν ορρωδεί μπροστά σε καμιά ηθική, σε κανένα πολιτικό κώδικα ;;; Ούτε τα στοιχειώδη προσχήματα δεν κρατούν πλέον - απλά γιατί δεν τα έχουν. Γιατί το ''πρόσχημα'' απαιτεί, στο τέλος-τέλος, μιαν ορισμένη Παιδεία. Ας αφήσουμε δε κατά μέρος την αισθητική πτυχή των λόγων και της όλης των παρουσίας...
Όπως βλέπετε φίλοι μου θέτω εδώ μια σειρά προβληματισμών που φυσικά δεν είναι εξαντλητική. Αρκεί όμως ως αφετηρία. Ίσως είναι οδυνηρό να αναμοχλεύεις την ενοχή της πολιτικής παραίτησης, είναι όμως πάντα δημιουργικό - τουλάχιστον με βάση την (παρούσα) προσωπική μου εμπειρία...
Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ δεν έχει την πρόθεση να στοχαστεί με όρους αρχαιολαγνείας και προγονοληψίας. Οι πρόγονοί μας άσκησαν την ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ γιατί ακριβώς διέθεταν εκείνο το ''μέταλλο'' που το περιέγραψε επιγραμματικά ο JACOB BURCKHARDT: ''προτιμούσαν να σπάσουν παρά να λυγίσουν''. Αυτό το ''μέταλλο'' ξέβαψε, έχασε τη σκληρότητά του μέσα στην Χριστιανική Παράδοση, της οποίας είμαστε αναπότρεπτα κληρονόμοι. Η ΜΟΝΤΕΡΝΙΚΟΤΗΤΑ , παρά τον διατυμπανισμένο ΕΓΚΟΣΜΙΟ χαρακτήρα της, και μέσω αυτού, διαιώνισε την χριστιανική φαλκήδευση με την ιδεολογία του Οικουμενικού Ανθρώπου. Από τον NIETZSCHE ως τον FOUCAULT οι στοχαστές δεν παύουν να περιγράφουν τα εγκλήματα που τελέστηκαν στην βάση της ιδεολογίας αυτής - εγκλήματα μπρος στα οποία η αρχαία ωμότητα ωχριά. Ίσως όμως τίποτε δεν είναι μεγαλύτερο έγκλημα από την εκτροφή και αναπαραγωγή αυτού του άνευρου και ασπόνδυλου πολιτικού όντος που αναμηρυκάζει την ένοχη αυταρέσκειά του και νομιμοποιεί - κάθε τέσσερα χρόνια - την κατυπόταξή του: τον σημερινό Άνθρωπο της Δύσης. Ακόμα μιά φορά: η ατομική εξαίρεση δεν αθωώνει στο μέτρο που δεν δημιουργεί συστράτευση. Αυτή τη συστράτευση δεν θα πρέπει να την δημιουργήσουμε;;; Το θέλουμε;;; Το μπορούμε;;;